September 1934 (1); yin en yang

Stel je voor. Frits is op tournee. Hij zit in een 'rimboe-passangrahan' ergens op Sumatra en leent een pen ('in de groene inkt van Tanglong') om aan zijn vader/familie te kunnen schrijven. We kunnen ons zo voorstellen dat er daarnaast nog allemaal rapporten opgemaakt moeten worden en verslagen uitgebracht en dan houdt Frits ook nog zijn talen bij, maar vader moet ook op de hoogte blijven. Daarbij bedenk ik me wel dat een brief zeker zo'n 20 dagen onderweg is en dan is het meestal nog best lastig in te schatten hoe de soms reeds verouderde informatie bij vader valt. Mogelijk dienen de brieven aan familie ook om zaken van je af te schrijven en te relativeren. 

Dit keer moet Frits kennelijk zijn hart luchten, want hij heeft zich boos gemaakt (waarover wordt niet vermeld), maar Pieter vindt dat een goede zaak.

'Wanneer iemand goed de pest in heeft tijgt hij gewoonlijk hard aan 't werk [...] Voor mijn part blijf je tot aan je groote verlof flink nijdig en wordt nijdig zoodra je in Indië aankomt.'

Pa (de vader van Els dus) heeft geklaagd dat Frits zijn vele werk gebruikt als excuus om niet veel of regelmatig te schrijven. Pieter heeft dat nooit zo gezegd (schrijft hij zelf), maar moet wel kwijt dat hij de kwaliteit onder de maat vindt. Dat Frits haastig schrijft, omdat het alweer maildag is en er nog net een uurtje rest en dan allerlei variaties daarop, dat is geen goede zaak. Er wordt door Frits en Els maar 'met uitzondering een goede beurt gemaakt'.

'Und da können Sie löllen so viel Sie wöllen, dat zijn allemaal episteltjes die het stempel dragen van hun gehaastheid.'

Dus Pieter onderwijst zijn kroost nog maar eens in het schrijven van brieven.

'Wil men een goede brief schrijven dan vereischt dat voor het oogenblik de heele persoon. Drooge rapportage is geen brief schrijven. De brief gaat eerst leven door datgene wat er van je persoonlijke beschouwing uitstraalt. Je commentaar, je gedachten - die maken den letters levend en de brief tot brief. Maar als het postkantoor nog even voor je open houdt of je moet op maildag zelf nog gauw even aan 'n plicht voldoen dan is er niets aan te doen al ben je ook nog van zulk een goede wille - zoo'n brief is geen brief, dat is een beleefdheidje, 'n plichtvervullinkje, 'n zie-zoo-dat-is-al-weer-klaar-voor-deze-weekje.'

 Maar Pieter dekt zich meteen in, door toe te voegen: 

'Het is juist doordat we weten wat we missen dat klaagliederen als deze tot uiting komen.' Want Pieter is altijd complimenteus als hij dat ook werkelijk terecht vindt, maar er moet ook wat te klagen blijven. Zo is er nog helemaal niet gereageerd op 'al mijn geschrijf en geplak van maanden en m a a n d e n: van vader deze week niets, anders in den laatsten tijd nog vrij geregeld. Nou, dat is magertjes.'

En dan wordt er ook helemaal niet gereageerd op al die moppen van Pieter, terwijl dat er zoveel zijn dat hij wel een kroniek had kunnen samenstellen. Er is alleen een terloopse opmerking van Frits gekomen die meldt dat de grappen over de moord op Dolfuss inmiddels verouderd zijn.*

Vervolgens schrijft Pieter pesterig (?):

'Dit brengt me in herinnering dat er bij de 5 soorten koffie waarover ik laatst schreef nog een bij moet, n.l.: Dolfuss koffie - 'n Kleintje koffie.

Nu moet dit niet verkeerd worden begrepen. Ik wil daarmee niet zeggen dat ik naar ontvangstbericht zit te staren van ELKE mop die ik schrijf, maar tusschen dat en absoluut niets is geloof ik wel een middenweg.'

En wat voor die moppen geldt, gaat ook op voor de uitgeknipte kiekjes, die Pieter heeft verstuurd. Geen woord daarover.

'Ja, God, kinderen, het zal wel aan mij liggen. Ik zelf vond het zoo allemachtig aardig dat ik dacht dat een ander het leuk zou vinden. Blijkbaar is dat niet het geval. Wie lijdt er nu niet aan een beetje zelfoverschatting.'

Er wordt wel gereageerd op specifieke vragen van Pieter, bijvoorbeeld door een plattegrond van Bangkinang op te sturen en uitleg te geven over plaatselijk beheer, maar 

'dat waren antwoorden op gedetailleerde vragen. Wat ik in mijn klachtenbrief schreef was: dat ik een beroerde correspondent schijn te zijn. Ik zit zóó in de ruimte te kletsen dat ik mijn correspondenten geen Anbaltspunkts geef om iets zu erwiedern. Nou, vooruit dan maar - Mea Culpa, mea maxima culpa.'

Els krijgt er ook van langs, want die schrijft in haar brief dat ze het zo leuk vindt dat Katy een weekje vakantie gaat vieren bij de 'Zeeuwsche wateren' terwijl ze niet rept over de week die Katy met haar vader in het Ahrdal heeft doorgebracht. 

'Ik heb twee geknipte koppen van Katy en mij uit Duitschland aan jullie gestuurd. Geen woord. Als dan alles en alles wat ik zit te kalken geen response weet te verwekken, dan is voor mij het bewijs geleverd dat ik er geen slag van heb een snaar aan te slaan die ergens meetrilt. Sorry. [...] Enfin, jullie zult er van mij niet meer over hooren. Ik ben tot deze lengte gegaan om een paar greepjes te doen uit datgene wat me zoo het eerst te binnen schiet in antwoord op Frits z'n nijdigheid. Ik ben niet nijdig, ik was alleen maar zeer teleurgesteld en dat komt dan eindelijk eens tot uiting. Schluss der Vorstellung.'

* Engelbert Dolfuss (1892-1934) was aanvankelijk een sociaalchristelijk en later austrofascistisch politicus die vanaf 1933 als machthebber in Oostenrijk een dictatoriaal bewind voerde. Bij een (mislukte) staatsgreep van de Nazi's in juli 1934 werd Dolfuss neergeschoten en overleed hij aan zijn verwondingen. Over de lengte van Engelbert (hij was maar 1.55 meter lang) werden veel grappen gemaakt.