Oktober 1934 (2); openbaringen

De brief wordt vervolgd, er is veel te schrijven, deels als reactie op alle post natuurlijk. Pieter uit zich eindelijk tevreden:

'Zooals het nu gaat vind ik het opperbest. Goede brieven, geregeld en met ontvangsterkenning van mijn geschrijf. Dat het zoo blijve. Een Afrikaansch spreekwoord zegt: "Kla'e helpt nie" Maar sedert ik gesputterd heb met zulke goede resultaten ben ik het met dat spreekwoord niet meer eens.'

Een tevreden vader komt ook weer met een blije mop. Wederom over Mae West. Vooruit dan maar:

'Op zekeren dag ontving zij het volgende schrijven: - Dear Miss West, Last night I dreamt about you, and as I am an officer and a gentleman, I enclose my cheque for $5,-. Yours sincerely John Smith.'

Er is ook minder goed nieuws, want de reactie van Den Winter is binnen. 

'Vanmiddag naar de post geweest. Alweer teleurstelling. De Ned. Z. Afr. Ver kan mijn foto's niet overnemen en wil niet aan propaganda. So that's that Balooriglijk ben ik toen 'Studio' binnengestapt voor twee kwartjes en heb daar geen spijt van gehad. Het motto van de film had kunnen zijn: 'Iedereen heeft behoefte aan 'n beetje liefde De titel was "La Maternelle". Biiiii------zonder goed. Wat zit daar een werk in. Wat 'n geduld! 't Is een psychologisch juweel. Je wordt geroerd tot in je allerbinnenste bij het zien van al die hulpbehoevendheid der kleinen ende zelfverloochening, de liefde en de tact der grooten - en ook dikwijls der kleintjes. Zoo af en toe moest ik mijn brillenglazen even afvegen. Naar ik uit de brieven bewerk hebben PAMa reeds over die film geschreven dus doe ik er verder het zwijgen toe.'*

Pieter reageert op een verslag van Frits, ik denk van een tournee.

'Je kota-inspectie zal wel een euwigdurende bron van ergenis blijven. Dat boete-systeeem is daarbij de eenige troost; die brengt dan tenminste nog iets in het laadje. Een Aziaat zindelijkheid in zijn omgeving bij te brengen lijkt mij een hoopeloze taak. Op hun lichaam, als er water in de buurt is, gaat het wel, maar overigens is 't allertreurigst. De Thibetanen op hun koude hoogvlakten hebben bij wijze van entree-laantje naar de deur van hun woning aan weerszijde een muurtje van bevroren strond (excuse the word) De inlanderwijken beginnen te stinken bij Constantinopel en gaan dan hoe langer hoe harder stinken hoe oosterlijker men komt. Als ik b.v. eens in 't donker neergezet zou kunnen worden in Bombay, Calcutta, Penang of Singapore, dan zou ik je aan de reuk kunnen zeggen waar ik was. En Batavia-benedenstad niet te vergeten. Wat 'n ongelooofelijke rotzooi. Daar ben ik in gribussen geweest met den Officier van Gezondheid waar nu nog m'n hart in m'n lijf van omdraait als ik er aan denk.'

Er is zowaar 'moppenwaardering' gekomen van Esje. Dus ook dat gaat als maar beter. 

'En nu ik heb gehoord dat er debiet voor is kunnen jullie van alle nieuwe die ik hoor ook zeker de toezending verwachten. Met tekst en uitleg er bij zou je uit de steeds wisselende moppenstroom de wereldgeschiedenis kunnen schrijven.' 

 

Pieter schrijft sowieso uitgebreid aan Els, maar weer in een hele ander toonaard.

'O ja, wat ik vragen wou Esje, als je de staaltjes stuurt van nieuwgemaakte jurken, of briefjes van mevrouwen ter inzage, doe ze dan s.v.p. in brieven die via postbus 277 gaan, dan krijgt Ma ze in elk geval.  Langs de andere weg krijg ik er niets van te zien.'

Gaat dit nou om Ma, of om Pieter? 

Hij weet niet goed of hij eerlijk reageren moet op het 'briefwisselingsonderwerp, waarin Esje mij speciaal bij de kop pakt.' Els vindt dat Pieter meer waardering moet opbrengen voor de brieven van Frits. 

Pieter besluit eerlijk te zijn en neemt zich voor als de Indiëgangers op verlof komen, om de briefwisseling er eens bij te pakken en min of meer te turven hoeveel hij heeft geschreven 'sedert ik bij dien pestsalamander van 'n Keuzenkamp vandaan ben' en hoeveel er geantwoord is. Esje schrijft vooral dat ze de brieven van haar ouders nog moet beantwoorden en Pieter begrijpt dat dat voorgaat, omdat die lui zo goed en zorgzaam voor hun dochter en schoonzoon zijn en nou eenmaal altijd voorrang krijgen van hun dochter. Het lijkt erop alsof Esje het antwoorden van vaders brieven vooral aan Frits overlaat, tenzij er iets te bedanken is, zoals toezending van postzegels of kranten. 

'Maar wat krijg ik dan van Frits? Ook geen bliksem. Haal de correspondentie er maar bij.'

Nee, Frits antwoordt meestal helemaal niet, of alleen door te schrijven dat hij nog antwoorden zal. Pa denkt dat Frits zijn werk als excuus gebruikt om niet te schrijven, dit hebben we eerder gehoord, ook dat Pieter dat nooit gezegd of geschreven heeft, alleen heeft hij om een wat hoffelijker houding gevraagd. verder spreekt hij altijd zijn lof uit als dat aan de orde is.

Ook Adolf hult zich in stilzwijgen. 

'Ik ben gaan denken misschien is het omdat ik niets omhanden en geen kapitaal heb dat men langzamerhand de ouwe maar gaat doodzwijgen. Adolf is waarschijnlijk de belichaming van oude rijmpje:

Eer brengt een oud'echtpaar met zorg tien kind'ren groot

Dan dat tien kinderen hen redden uit den nood.'

Pieter schrijft eerlijk over zijn omstandigheden, maar dat is niet om de hand bij zijn kinderen op te houden. 

'Tegen dat het zóóver is verruil ik het laatste dat ik bezit voor een fiets en trek ik het Zuiden in. Honger is altijd nog beter te verdragen in de warmte dan in de kou. Mocht Adolf dus nog met iemand van jullie in correspondentie blijven dan kan je zijn hart in dat opzicht geruststellen.'

Er lijkt geen duidelijke reden te zijn waarom Adolf niet schrijft, maar Pieter zit er echt op te wachten, ook vanuit Indië.

'Godsjeeses, iederéén heeft behoefte aan een sprankje liefde - en kan het dan niet zijn dat een beetje waardering en kan dat zelfs niet, dan aan een beetje attentie. M'n god, dat kost jullie toch nix! Ik ben daar altijd rijkelijk vrijgevig mee geweest, zelfs in omstandigheden dat een andere vent allang het huis was uitgeloopen.  Juist omdát ik daar zoo'n behoefte aan had en het nooit kreeg ben ik na een opgebroken huwelijkstrouw van 13 jaar eindelijk van de rails gegeleden toen ik het wél vond. En dat nôg niet eens op eigen initiatief. En met dit kleine stukje biecht eindig ik deze controverse.'

* La Maternelle (Engelse titel: Children of Montmartre) uit 1932 is van Jean Benoit-Lévy en Marie Epstein. Het verhaal gaat over een jonge vrouw, Rose, die op een school vopor arme kinderen werkt en daar een verlaten kindje adopteerd. Zij wordt door een arts ten huwelijk gevraagd, maar Rose voelt zich verraden en probeert zelfmnoord te plegen.