Oktober 1935 (4); een ijskelder

Katy kondigt een bezoek aan haar vader aan met een expresse briefkaart 'Kom me om 6 uur van den trein halen". Pieter denkt, misschien na die venijnige brief aan zijn zoon, dat ze wel onenigheid gehad zal hebben met het bestuur, maar daarvan lees ik niets.

'Enfin, als gehoorzaam vader stond ik punctueel aan het D.P. en daar kwam ze aangetippeld. Ze had trek in een boterham, moest hevig 'n kleine boodschap doen en wou daarna direct naar een theater. Ze moest eenvoudig een verzetje hebben. 

De boterham en de plas kunnen dicht bij het station worden afgevinkt. Daarna gaat het naar het Grand Theater.* Daar gaan ze naar de film Kruistochten.

''n Monumentale film van De Mille. Grootsch en machtig van opzet - historisch heel aardig getrouw - correct van aankleeding en bewapening - plus een heel aardige draad door de geheele verhandelihng van de liefdesbetrekkingen van Ricghard Leeuwenhart. A.1.'**

Eenmaal thuis is het al half tien. Dan moet Pieter het avondeten nog voorschotelen. Gelukkig heeft hij vooraf van kranten en kussens een hooikist gemaakt, dus is de rijst klaar en hoeft hij alleen nog maar de tomantensaus op te warmen. 

'De sla stond klaar en 'n pie van kalfsvleesch. Daarna vaten gewasschen, 'n rummietje gespeeld en toen naar bed.'

Maar zo simpel blijkt dat nog niet te zijn.

'En dat paskwil moet ik jullie vertellen. Op het logeer-dakkamertje staat 'n divan. Daarop een paar molton dekentjes. Daarop een zachte matras, waar je zoo in zakt. Vervolgens lakens en TWEE DIKKE WOLLEN DEKENS. Daaroverheen een dichtgeweven divankleed, daartusschien in een warme waterzak en toen roept die ijspegel dat ze het nog zoo koud had. Ik heb toen mijn dure Perzische tapijt van F 17,- in de geheele lengte over haar heen gelegd en op haar voeten die zware bruine vacht die je je nog wel herinnert. Die Pers was niet zoo' breed dat hij aan alle kanten er over heen hing, maar dat was toch plus vacht het vrachtje welletjes. Des anderen daags vroeg ik vol belangstelling toen ik met de thee boven kwam of ze het niet TE warm had gehad in die broeikast. "O nee! Ze had zich niet durven verroeren, want aan alle kanten was het nog een ijskelder." Nah......Als die ooit een vent uitzoekt mag ze er wel eentje hebben die doorlopppend 43 graden koorts heeft, dan komt ie naast Katy net mooi op temperatuur.'

De rest van de dag verloopt aangenaam, met veel discussies die Pieter goed doen, omdat hij niet zoveel aanspraak heeft.

'Bovendien is Katy in discussies veel in haar voordeel verandert. Vroeger WIST ze alles en verkondigde op allerlei: evangelische zekerheden. Nu geeft ze bescheidelijk een opinie en redeneert en holt niet in een hoek van 45 graden van het argument weg. Epauletten hoor Kaatje.'t Was echt gezellig.'

* Het Grand Theater in Rotterdam was, evenals de theaters in Den Haag en Amsterdam, eigendom van Tuschinski. De art-deco inrichting leek erg op die in Amsterdam. Het was aanvankelijk een van de grootste bioscopen in Nederland, maar voor andere voorstellingen werden er (in 1923) 300 stoelen verwijderd om plaats te maken voor een podium. Zoals zoveel gebouwen, zou het bij het bombardement in 1940 worden verwoest.

** The Crusades is een Amerikaanse avonturenfilm uit 1935 van Cecile B DeMille. Dit twee uur lange spektakelstuk werd in Nederland uitgebracht als De Kruistochten. Het verhaal gaat over de Engelse koning Leeuwenhart die onder een huwelijk uitkomt door op kruistocht naar het Heilige Land te gaan. Zo ontmoet hij in Marseille de mooie Berengaria waar hij een romance mee krijgt.

Hier meer over deze film.

Oktober 1935 (3); op hun mooie sieter

De brief van het vorige blog bevat ook nog wat berichten aan Katy.

'Zoo Catoosje, heb je je gemoed eens gelucht tegen de penningmeesteres. Fijn. Daar kan ze van gelust hebben, want je had al zoo het een en ander opgekropt in de afgeloopen maanden. Flink zoo. Geef het tuig op hun mooie sieter. Die weet nu in het vervolg waarOM ze zoo'n smoel tegen je trekt.'

En we komen nog meer te weten over Teetjest.

'De bloemrijke symboliek waarin Katy de komst eener aambei aankondigt is een ideeler zaak waardig. Maar goed was ie. Nou m'n lieve kind al is er een menschelijk neiging in iedereen die zegt: zoo, nou kan je 't eens voelen wat dat voor een ellende is, dan zegt toch m'n vaderlijk hart: ik hoop dat je er heel gauw van af bent. Ik heb er in Mei het 25-jarig bestaan van gevierd.'

Helaas heb ik geen idee wie mevrouw Tilleman is en ook de overleden Ekke kan ik op internet niet achterhalen, maar de omschrijving is te intrigerend om niet op te nemen. 

Een paar dagen later schrijft Pieter een brief aan de Colgate-Palmolive Handelmy. n.v. in Amsterdam.

'Mijne Heeren,

Hierbij aangehecht heb ik het genoegen U mijn argument betreffende Uw voortreffelijke zeep te doen toekomen. Ik ben een van Uw oudste klanten, dus weet waar ik het over heb.

Teneinde Uw prozaisch werk te helpen veraangenamen doe ik U onderstaand nog een poetisch toegiftje toekomen in den vorm van een Limerick:-

"Een dame niet jong meer - m.l.-

Kreeg last van een rimpelig vel.

Zij zeide "Wat nood,

Palmolive is groot!"

....Nu lijkt zij haar dochtertje wel."

U een succesvolle campagne toewenschend, verblijf ik, Hoogachtend,'

En nu krijgen we een paar dagen later een brief die wel duidelijk maakt hoe de verhouding met zoon Adolf inmiddels is. 

Deze A. Deys krijgt 'care Messrs. Benson's Advertising Agency, Kingway House, LONDON' een brief die er niet om liegt:

Daar word ik toch wel even stil van!

Oktober 1935 (2); God verlaat de zijnen niet

Het duurt nog bijna een maand, maar de brief van 9 oktober is toch vast een felicitatie voor de kleinzoon. En weer stelt Pieter zich voor hoe hij, net als op de 27ste oktober dit maal op 5 november met een pakje onder zijn arm over de drempel zal stappen. Hij verklapt nog niet wat het cadeautje is, maar er zit in ieder geval een attentie van mevrouw Chambers bij: 

'een 4-kleuren potlood met een klein boekje om in te krassen. Hoe harder hij daarin krast hoe duidelijker de plaatjes worden die er te voorschijn komen. Er zal deze keer ook wel een foto komen met de hummel aan z'n eigen tafeltje plus de kaarsjes en al de goede gaven die hem dien dag bereiken. Voor een afdrukje houd ik me aanbevolen.

Jammer dat de kleine baas nog wel niet erg goed zal begrijpen waar het om gaat. Maar jammer en jammer is twee. Ze worden gauw genoeg groot en dan ben je ze weer kwijt. Ik hoop dat hjij zonder ziekten en kinderkwaaltjes een fijne jongen zal worden, waar z'n vader en moeder vreugde van zullen beleven.'

Door de slechte financiële situatie kan Pieter helaas niet naar de tentoonstelling in Brussel.* Bovendien heeft Pieter vroeg zijn steenkolen moeten bestellen om ze voor zomerprijzen te krijgen en nu MOET hij betalen. Dus:

'Het water was zelfs al tot aan de lippen, maar God verlaat de zijnen niet [...] Uit mijn postbus haal ik een met welbekende hand geschreven document dat mij in staat stelt precies aan mijn verplichtingen te voldoen met toevoeging van drie dubbeltjes. Was ik even blij. Ik liep op wolken naar huis. De voorbijgangers moeten wel aan mijn bakkes hebben kunnen zien dat er een gelukkig mensch voorbij liep. En als nu van de winter die Indische anthraciet mijn corpus verwarmt, dan zal dat meteen een symbool zijn van de dankbaarheidsgloed die jullie daar toch zeker op langere of kortere golflengte van mij uit van tijd tot tijd bereikt. Satisfactie is wel niets materieels, maar als voldoening überhaupt in dezen tijden nog iets zegt, dan kunnen jullie daarvoor een aparte goedang inrichten en die voldoening hoog opstapelen.'

Pieter schrijft dat hij nog nooit zo zuinig met zijn geld is omgegaan. Hij heeft al in een jaar geen biljartkeu vastgehouden en gaat niet meer naar het café. De laatste borrel die hij dronk kreeg hij bij PaMa.

'Maar wat ik wel ga doen op 27 October is tegen inkoopprijs een flesch port aanschaffen en dan wordt jullie gezondheid geschonken en geklonken in het rubie-roode zonnevocht van de Douro.'

Vervolgens nog een bericht over de Abessinië-kwestie die al eerder werd aangestipt.

'De kaart van Abessinië komt dus helaas toch van pas. Hoe 'n anti-kleurman ik ook door de omstandigheden ben geworden, toch ben ik in deze (en welk weldenkend mensch is dat niet) hevig anti-Italiaan. Die grootbekkige Mussolini heeft zich met dit avontuur leelijk in z'n vinger gesneden geloof ik. Dit is nu weer een voorbeeld hoe de binnenlandsche rotheid zoo'n man in een buitenlandsch avontuur werpt.** Als nu maar niet onderling gekrakeel van de staten een volledige toepassing van de sancties doet mislukken, dan rookt de Duce een leelijke cigaret - ofdewel "sgaret" volgens die vent in het Ooster Theater waar we ons indertijd krom om hebben zitten lachen omdat het zoo intens flauw was - weten jullie het nog?***

Behalve crisismaatregelen, faillissementen, industrieele conflicten en auto-ongelukken is er nu tenminste weer iets wat het lezen van de krant de moeite waard maakt. PaMa zullen onder deze omstandigheden het Italiaansche gebied zeker vermijden.'

* In 1935 vond de 23ste universele Wereldtentoonstelling plaats in Brussel. Het hoofdthema was transport, maar omdat het de vijftigste verjaardag van de Kongo-vrijstaat was, werd er ook veel aandacht aan kolonisatie besteed. De afbeelding is van het Kongo paviljoen. Het Italiaanse paviljoen was een ode aan het fascisme.

** Mussolini wilde een groot Italiaans rijk stichten aan de Middellandse Zee. Hij probeerde de Italiaanse belangen in Afrika te vergroten met een veldtocht in Abessinië als eerste stap. Hier werd een vuile oorlog gevoerd. Uiteindelijk zou het uitlopen op een grote diplomatieke vergissing die Mussolini de steun van veel leiders kostte, met uitzondering van Hitler.

*** Het Ooster Theater aan de Sint-Janstraat in Rotterdam sneuvelde helaas in 1940. Het vertoonde veel bioscoopfilms. In een krant van 1923 staat: 'De burgemeester van Rotterdam heeft het voornemen tot sluiting van het Ooster-Theater voor 8 dagen niet uigevoerd en een waarschuwing tot den directeur gericht, waarin hem te kennen wordt gegeven, dat, indien andermaal blijkt dat hij voor een in zijn inrichting te vertoonen film reclame maakt op een wijze, die er kennelijk op gericht is dermate de sexueele hartstochten te prikkelen, zeer strenge maatregelen tegen hem zullen worden genomen.'

Oktober 1935 (1); schaftuur

'Ik gaf aan mijn 13 bedienden in Calcutta ook nooit voorschot', schrijft Pieter aan zijn zoon. Zo weten we een heel klein beetje meer over het verblijf in de geboorteplaats van Frits. Hij schrijft het naar aanleiding van een kwestie die Frits aanroert, omdat er door personeel (?) is gevraagd om een "perskot", waarschijnlijk voor koninginnedag. Pieter vindt dat (ook) geen goed idee, 'dat zou een administratie op zich zelf worden.'

Frits is op stap geweest met de 'landbouwconsulent', wat Pieter doet opmerken: 'Zeer leerzaam. Wat doe je in die baan toch een allemachtig hoop wetenswaardig op en dat op de meest uiteenloopende gebieden.'

Verder staat in de deze eerste brief van oktober niet veel wetenswaardigs. Pieter komt met een nieuwe mop (voor de liefhebber onderaan dit stukje toegevoegd) en somt een hele trits landen op waarvan hij de postzegels klaar heeft. Hij sluit de factuur van de sigaretten bij in geval er problemen komen bij de douane en dan ook nog een kantje voor Esje; 'verkoopprijs f 22,- Het nettogewicht is 270 gram.'

Dan iets wat de familie zich mogelijk nog herinnert.

'Uit Esjes brief zie ik dat de figuurtjes nog door den vindingrijken Frits op een lampenkap voor Henkie worden verwerkt.'

Katy heeft een te laag gefrankeerde brief gestuurd, waardoor ze haar vader op kosten jaagt. 

En dan nog dit: 'In het rolletje zijn deze week een paar huishoudelijke catalogi waar Esje zich zoo graag aan vergast. De "Passing Show" is altijd bizonder goed en verder nog 2 exempl. van het Ouderenblad.*

Daar blijft het bij want:

'Zoo, mijn schaftuur is weer ten einde, de rijksaccountant is net binnengetreden om de boeken hier voor de derde maal te inspecteeren en moet ik me weer met dat vervelende ge-oude-heer bemoeien.

* Over het Ouderenblad kan ik niets vinden, maar The Passing Show was een weekblad, waarvan de eerste reeks tussen 1915 en 1932 verscheen. Het bevatte humor en korte fictie. In 1932 ging het roer om, bleven de strips en anecdotes, maar dit maal aangevuld met nieuws en roddels over beroemdheden, en avonturen-, mysterie- en science-fictionverhalen. Het blad bestond tot 1939.

September 1935 (4); so far so good

Lachen met Pieter; hij geeft zijn zoon voor diens aanstaande verjaardag nog een mop cadeau 'miserabel onmogelijk maar wanneer goed verteld toch lachopwekkend door het onverwachte slot.'

'Een man lijdende aan varicocele of zoo iets, moet aan zijn scrotum worden geopereerd. De dokter had het gevalletje opengesneden en de testes zoo lang ter zijde gelegd. Toe hij zoo ver was dat hij de testikelen er weer in wou doen waren deze vruchtbaarheden spoorloos verdwenen. 

Goede raad was duur. De dokter zat vreeselijk in zijn rikketik en herinnerde zich gelukkig dat hij door de keuken van het hospitaal loopende een fleschje met van die mooie, stijve, kleine, ronde Charlotte-uitjes had zien staan. Een der verpleegsters werd als de bliksem naar de keuken gestuurd om een tweetal van die dingen te halen en die werden nu met bekwame spoed in de plaats gepoot van de verlorenen. So far so good. De patient wordt gezond en wel uit het ziekenhuis ontslagen en de dokter hoort niets meer van het geval, al was hij er geen moment gerust over. Eenige jaren later ontmoet hij zijn patient op de Coolsingel. De dokter wou eerst nog net doen of ie 'm niet zag, maar zijn ex-patient kwam met uitgestoken hand op hem toe en was een en al hartelijkheid. Na eenig heen en weer praten kon de dokter toch niet nalaten te vragen hoe het na de operatie met den toestand van zijn patient was verloopen. Nou, dat ging opperbest. "Het eenige verschil bij vroeger is, dokter, dat als ik nu bij mijn vrouw kom, dan beginnen mijn oogen zoo geweldig te tranen".'

In deze brief reageert Pieter verder nog op de informatie die hij uit Indië heeft gekregen. Helaas zitten daar al een aantal malen geen 'blaadjes "Henkie" door Esje zoo trouw bijgehouden' bij. Pieter hoop dat dit maar tijdelijk is, want 'Ik verzeker je dat ze hoogelijkst gewaardeerd worden. Ik zit altijd van die blaadjes te genieten en vind de werking van die kleine hersentjes altijd bijzonder interessant.'

Els schrijft ook nog over 'Mussolini-Mussert en de bezoeken van de hooge oomes aan PB en FdK. 

Frits vraagt hoe het met de bisocopen in Nederland is gesteld. Pieter bezoekt ze niet, omdat hij het niet betalen kan, maar weet wel dat ze goed draaien en dat er sinds 1930 wel de nodige bijgekomen zijn. 

'n Heel werk dat kinderfeest op Koninginnedag, maar je doet er een hoop goed mee en deelt veel vreugde uit. Het incasseeren van die 2% om F125,- bijeen te krijgen zal ook wel lijken op het trekken van zoovele kiezen.' 

Van de koninginnedag op 31 augustus heb ik drie foto's die hier allemaal zijn bijgevoegd. Ze spreken denk ik voor zich en zijn alle genomen in Bangkinang.  

Ondertussen wacht Pieter met smart op zijn honorarium van de NRC, want dan kan hij nog een 'vliegbrief' verzenden. Zo niet, dan zitten ze in IndiUe een tijdje zonder bericht en komen de verjaardagswensen te laat aan. 

September 1935 (3); pakjes en wensen

'De zon schijnt buiten en in m'n kantoor en in m'n hart.' De vriend-baas is met zijn vrouw naar Den Haag, dus neemt Pieter de gelegenheid waar om een brief aan zijn kinderen te tikken. En hij stelt ook een pakketje samen. Er is een foto van hem gemaakt door zijn baas, met de Veer- of Jachthaven op de achtergrond die hij bijvoegt. Dan moet het kant voor Els nog gewogen worden. Misschien kan dit, om de douane te omzeilen, als brief worden verzonden. En dan een oud kerstnummer onder de lectuur, met daarin een aantal afbeeldingen die wel aardig zouden zijn om in te lijsten.  

Pieter zou wel willen dat hij op 27 oktober (op de verjaardag van Frits) de controleurswoning van zijn zoon kon binnenstappen 'met een glundergezicht een uitgestoken poot en een pakje onder m'n arm.' Om dan drie vrolijke gezichten te begroeten, die niks van een begroeting moeten hebben, maar vooral willen weten wat er in het pakje zit. 

Maar ja, geduld is een schone zaak en 

'geeft volgens Woutertje Pieterse bij Mr. Pennewil het menschdom veel vermaak. Allereerst moet onze speciale verticale (mijnerzijds zonder moeilijke teekening) een beurt hebben en vervolgens wordt je daarbij toegewenscht:  in de eerste plaats een philosophisch, optimistisch tevreden gemoed, want dat is DE vereischte om alles door de meest aangename bril te bekijken en aan te voelen; ten tweede, indachtig aan het "mens sane in corpore sane": een goede gezondheid, want die is weer een factor voor mijn derde wensch: huiselijk geluk. 

Wanneer eens een goede fee me drie wenschen zou inwilligen, à la het vrouwtje met een worst aan haar neus, dan zouden de drie bovenstaande boven aan de lijst staan.* Gezien ik reeds in het bezit ben van No. 1 zou ik in plaats daarvan de grot van Aladin kunnen wenschen of die van Graaf de Monte Christo, zoodat ik m'n kinderen met goud kon beslaan, inplaats van het omgekeerde.

Maar behalve deze geluksingredienten heeft een Indisch ambtenaar nog meer nodig: geduld, doorzicht, doorzettingevermogen, kijk op karakters, gunst van hooger- toewijding van lager geplaatsten, enz enz. Dus is mijn vierde wensch al datgene wat je in je loopbaan van nut en voordeel kan zijn. En nu m'n jongen, gaan we het pakje openmaken.' 

Het betreft een zending van 500 sigaretten zonder banderol die Pieter direct van de groothandel heeft weten te kopen (Paton heeft een tabaksvergunning). In de winkel zou er F 11,25 voor moeten worden betaald, maar Pieter heeft ze zo voor F 4,- op de kop getikt. 'Nu ben ik straalbenieuwd hoeveel er nog bij betaald moet worden en hoe je ze vindt [...] Nou, ik heb nog nooit zoo lang over een verjaarscadeautje gekletst - of ik ook enthousiast ben.'

* Hier uitleg over de drie wensen en het vrouwtje met de worst aan haar neus.

September 1935 (2); het lot van de wereld

Deze zondag en vele avonden van de maand, worden door Pieter besteed aan het afweken en sorteren van postzegels voor zijn kleinzoon.

'Ook heb ik een paar landen bij zitten plakken, maar dat is een helsch werk voor iemand met niet al te veel geduld. Dan kleven die verrekte plakpapiertjes meestal nog aan elkaar, of je hoest per ongeluk over een serie gesorteerde zegels heen, nou - dan mummel je een paar vriendelijke woorden en gaat maar weer verder. Heb je eenmaal 'n land gesorteerd zoodat de heele tafel vol ligt, dan moet je nolens-volens afmaken en daardoor wordt het iedere avond even laat. Zondag was het half twee, maar dat was me toch TE bont.'

Het is dus een hele klus, de zegels worden per land in enveloppen gedaan, die met het grote album in Indië dan samengevoegd kunnen worden.

'Ik moet zeggen dat het een interessante bezigheid is. Je ziet het lot van de wereld in postzegels aan je voorbij trekken. Die arme doodgeschoten koning van Joego-Slavie kreeg ik ook nog onderhanden. Als jongen spaarde ik postzegels van koningin Victoria en nu plak ik 25-jarige jubileumszegels in van haar kleinzoon. Portugal gaf me ook allerlei aanleiding tot beschouwingen. Ik kwam eens in Lissabon een paar dagen nadat de vette Don Carlos doodgeschoten was en men wees mij nog op de kogelmerken op de pilaren van Praca Dom Pedro. Sedert dien is zijn zoon Emanuele ook al aan den dijk gezet en nu ze alle Liberdada hebben die ze wenschen is het nog niet goed. Wat 'n gehannes. Maar, ik herzeg, allemachtig interessant.*

Stel je een wereld voor van heiligen! Mijn god, om te bezwijken van ellendige eentonigheid. Geen dsjaksa's die boetegelden verduisteren, geen vergifprocessen, geen zegelvervalsching, geen Mussolini, geen Hitler, geen Roosevelt of Hoey Long....it would be dull.'

 Na al deze zware kost nog even wat huiselijke berichten. Er is een leuk geschreven brief van Katy gekomen. Ze schrijft dat er in Artis een kinderafdeling is gekomen en noteert haar gezondheid.

'Blij dat je weer wat opknappert Kaatje. Dat het leven een demonstratie is van golvingen, vooral in de gezondheid. zal jij wel het eerste beamen.'

Els heeft haar vriendschap met Maaike Groeneveld verbroken, wat Pieter, die al eens over haar schreef, geen gek idee vindt, omdat hij 'toch maar had dat MIJN vrouw NIET zooveel van haar beenen ter bezichtiging gaf.'

De rest hier:

* Alexander I van Joegoslavië (1888-1934) was eerst koning van het rijk van Serven, Kroaten en Slovenen, maar in 1928 werd dit omgedoopt tot Joegoslavië. Na een aanslag in het parlement verstevigde Alexander zijn greep en werd het rijk eigenlijk een dictatuur. Toen de koning samen met de Franse minister van Buitenlandse Zaken in Marseille door de straten reed, op 9 oktober 1934, werd hij door terroristische Kroaten doodgeschoten. De Franse minister overleed hierbij eveneens. 

Dom Carlos I (1863-1908) stond ook wel bekend als 'de diplomaat', de martelaar' en 'de obese'. Hij werd in 1889 koning. Terugkerend aan het eind van het jachtseizoen, terwijl de koninklijke familie in een open koets zonder escorte door Lissabon reed, werden de inzittenden door twee republikeinen onder vuur genomen. De koning overleed meteen, zijn oudtse zoon even later. De koningin raakte ook gewond. De jongste zoon Manuel zou de troonopvolger worden en regeerde tot 1932. De aanslagplegers werden direct na de beschieting door de politie doodgeschoten. 

De foto bovenaan dit stukje is van het Praça Dom Pedro in 1930.

September 1935 (1); schuimende witgroene koppen

In eerdere blogs ben ik vergeten een foto te plaatsten van Els' bezoek aan haar familie in Batavia. Hier staat zij op de foto met haar zoontje Henk en haar broer, Tonnie.

Helaas ontbreekt bij de brief begin september het artikel dat Pieter aan zijn familie doorstuurt, omdat het geplaatst zal worden in de NRC. Het is geschreven naar aanleiding van het bericht dat de Duitse regering heeft besloten de hele vrijmetselarij in de ban te doen en het feit dat in Nederland ook de NSB aan het mieren is over deze broederschap. Pieter heeft wat opgezocht en wil schrijven 

'uitzettende op kalme onbevooroordeelde wijze wat de V.M. eigenlijk is. Ik ben direkt aan 't schrijven getogen, wat me met het naslaan van eenige referenties omtrent namen en jaartallen eenige avonden in beslag nam, en had de satidfaksje dat het stuk, zij het dan met eenige besnoeiingen, deze week in de N.R.C. is opgenomen. Daarmee hoop ik mijn steenkolen voor den naderenden winter te hebben verdiend.'

Natuurlijk maakt Pieter, naast die kolen, nog de nodige kosten. Hij somt ze zelf op.

'Krant 6.15; Postbus 3.75 en die wil ik om verschillende redenen toch aanhouden en 't is maar eens in de 3 maanden; Belasting afbetaling 5.- Trip Den Haag 3.- En dan een soort noodzaak-luxe was een flesch Urodonal 5.25.* Daar had ik met mijn rheumatiekerigen aanleg al lang aan moeten beginnen, maar het kon er nooit af. En nu kon ik dan toch Gottsei-Dank mijn stijverige knieen eens van uric-acid ontlasten. Ik ben nu een dag of 12 met die kuur bezig en moet zeggen dat ie me goed bevalt. Ook ben ik bezig wat ik aan te veel buik kreeg weg te werken, door weiniger te eten, geen aardappelen, witte brood, zoetigheden, geen melk enz. wat dus ook precies in het kader van mijn beurs past, zoodat ik nu misschien langzamerhand een nieuw pak bijelkaar kan dieeteeren. Alleen heeft de pest-Mussolini de citroenen weer duurder laten worden. Die kostten altijd 3 en nu 5 cent p.st.'

 

Na de hoosbui met donderklap aan het begin van de maand, is het ook later nog vrij vochtig.

'Zoo af en toe pijpesteelt het hemelwater met Hectoliters omlaag. Orkaanachtige winden waaien, rukken duizende bladeren af, die elkaar in razenden wedloop nazitten, om jammerlijk hun groene leven te eindigen in de Veerhaven of de Maas. Dikke takken liggen afgerukt ten strate, zelfs zijn er jonge bomen omgewaaid. De rivier ziet er echt venijnig uit. Schuimende witgroene koppen spatten in parelend stof uiteen tegen de boegjes van sleepbootjes en trekschuiten. Het menschdom dat hier voorbij komt loopt met het hoofd teruggetrokken tusschen de schouders en opgezette kragen. De enkele vrouw die zich in dit weer nog op de fiets waagt weet niet hoe ze haar rokken in toom moet houden om als directoire-bedekking te blijven dienen - en zoo hebben jullie hierdoor dan een beeld van de snel in werking tredenden herfst.'**

Wat de wereldpolitiek betreft, ook even een schets:

'En zooals de natuur is, is ook de politieke atmosfeer. Altijd is er iets om de wereld bezig te houden. Een week lang heeft Europa meegeleefd in het droevige ongeluk dat België heeft getroffen door de dood van koningin Astrid, de elkaar snel opvolgende vliegongelukken zijn alweer vergeten, we hebben den burgemeester van Albury op bezoek gehad, en nu houdt Mussolini ons in steeds stijgende spanning bezig met zijn Abessijnsche veroveringstocht.*** 

De aandacht is daardoor alweer een beetje afgeleid van de jodenvervolging en andere gekke sprongen van de Nazi's.'

*Urodonal is methenamine, heeft een antibacteriële werking op de urinewegen en claimt nog 'hoopies' andere voordelen.

** Het Rotterdamsch Nieuwsblad doet op 18 septemeber verslag van de storm die de hele Europese westkust treft. Diverse schepen komen in nood, bij windstoten van 100 mijl per uur. Er worden niet minder dan 90.000 telegraaf- en telefoonpalen geveld en er zijn vijf dodelijke slachtoffers.

*** Astrid Sophia Lovisa Thyra (1905-1935) kwam uit Zweden. Toen zij bij aankomst in Antwerpen haar verloofde (prins Leopold) spontaan om de hals vloog, sloot heel België haar in het hart.

Na de dood van Leopolds vader, koning Albert, werd Astrid in 1934 koningin. Toen het koningspaar incognito in Zwitserland was en Astrid haar man, die achter het stuur zat, iets aanwees, schoot de auto van de weg en vloog tegen een perenboom. Door zwaar hersenletsel overleed Astrid direct en mogelijk daarmee ook haar vierde (ongeboren) kind. In Küssnacht am Rigi, waar het ongeluk gebeurde liet Leopold een kapel bouwen in haar herinnering.

De burgemeester van het Australische Albury (Waugh) was met zijn vrouw in Rotterdam op bezoek 'on a mission of good will'. Zij werden op de Coolsingel net zo hartelijk door velen toegejuicht als de bemanning van De Uiver destijds. Ze lunchten bij de zeil - en roeivereniging De Maas, voordat ze weer vertrokken. Zie hier een filmpje.

Augustus September 1935; m'n liefje m'n duifje

Els, mijn oma, woonde een tijd lang op de Sportlaan in Den Haag. Ze had de flat op de bovenste verdieping overgenomen van Katy, na diens overlijden. Oma Es, zoals wij haar noemden, had het er erg naar haar zin en genoot van het uitzicht, maar de duiven op haar kleine balkon waren haar een doorn in het oog.

"Maar ik heb er wat op gevonden," zei ze ooit toen ik op bezoek was. Vanachter haar stoel haalde ze een grote fel oranje 'supersoaker' tevoorschijn. Elke keer als een duif een poging deed op het balkon of de balustrade te landen, legde ze dit grote waterpistool aan en mikte op de onverlaat. 

Ik moet nog grinneken bij de gedachte aan deze 'super-granny-daad'. 

Pieter vindt duiven best aardig. Zo in de nazomer zitten er veel op het H.B.S.-gebouw waar hij op uitkijkt. Ze proberen overal waar ze kunnen naar binnen te gaan, zo ook in de woning van Pieter. Daar heeft hij al gezien hoe een brutale mannetjesduif het keukenraam binnenstapt. Op een gegeven moment moet ook het vrouwtje van de partij zijn geweest, want er ligt een duivenei op de keukenmat. Dat is Pieter te gortig, dus vervangt hij het exemplaar voor een kippenei. Hij zet het keukenraam weer open en wacht af en wat denk je...mevrouw hipt na enige tijd naar binnen, kijkt om zich heen en plaatst zich parmantig, maar volkomen onmogelijk op dat veel te grote exemplaar. 

Nog zo'n rare anecdote schrijft Pieter over zijn bezoek met Katy aan Den Haag. 

'Nou, we kwamen daar dan; ongeveer 11 uur toogen gezamenlijk het station uit om zooals gebruikelijk is geworden in Terminus een kop koffie en 'n eerste babbeltje te gaan genieten. Nauwelijks zaten we daar of het begon op z'n Indisch te regenen. Je reinste wolkbreuk. En 'n onweer! Die arme Katy die een piessie moest doen, was naar beneden gegaan en juist toen zij ten brille gereed stond haar zetel in te nemen kwam er zoo'n geweldige donderslag dat ze van pure schrik meteen achterover viel en zat. De menschen die voor het raam zaten zag ik bij dien slag afwerende bewegingen maken. De heele tramdienst heeft bijna twee uur stil gestaan.'

Als het is opgeklaard gaan Katy en Pieter naar de bioscoop tegenover De Kroon voor een 'dramatische leukheid' met de titel De Zigeunerbaron. Daarna een kopje thee bij Riche waarop 

'het wicht met alle geweld de boomen van de oude Scheveningsche Weg wou zien. Dus ten tramme. Met lijn 8 een mooi ritje gemaakt; laan, bosch en zon schitterend; door een haringstankachterbuurtje van Scheveningen naar de Boulevard, daar langs gedrenteld naar lijn 11 en zoo naar de Conradkade.'

Bij PaMa is het weer reuze gezellig en Pieter kijkt zijn ogen uit 'op de practica ad multiplex die daar ten toon is gespreid. [...] Niemand vermoedt in die eetkamer een slaapkamer. En als 't omgekeerd is, dan is de metamorphose nog ondenkbaarder.

Kennelijk zijn PaMa in hun huis naar beneden verhuisd. Of dit te maken heeft met lichamelijke klachten of misschien ter voorbereiding is van het verlof van Frits met Els en Henk, dat weet ik niet. 

Wat we er nog over te lezen krijgen is:

'Ma's wispelturigheid over het beneden wonen is nu weer gezakt (want ik zei nog tegen haar: "maar m'n lieve mensch, het was je eigen voorstel!) en Pa vertelde mij op de wandeling dat hij nu maar weer een reisje met haar maakt tegen de ongedurigheid.'

Dat reisje zal naar Merano gaan,'Nu, te oordeelen naar hetgeen Katy mij van die streek heeft verteld en laten zien is het daar Gods eigen paradijs.'

Dan volgt er een vraag om advies, want 'ik MOET mijn gemoed rust geven door te zien zooveel mogelijk de Indische goedheid goed te maken.' Pieter heeft het plan om een selectie van zijn postzegelverzameling op te schonen. Zijn zoons hadden twee albums, maar die hebben waterschade opgelopen. Voor de verjaardag van Henk en aangezien Els al een verzameling voor hem is begonnen, wil Pieter de zegels samenvoegen. Eigenlijk had hij dit willen doen voor verkoop, maar nu denkt hij dat het een mooi cadeau zou kunnen zijn en 'een aardige verzameling van allerlei en een goede basis en aanmoediging om op voort te bouwen.' De vraag is nu of hij het hele zaakje met een nieuwe catalogus met pakketpost kan versturen zonder dat daarover, met een aangegeven waarde van F300,-, belasting of invoerrechten betaald moet worden. Als dat zo is, is het beter het bij PaMa te stallen tot het verlof.

 

* De Zigeunerbaron (The Gypsy Baron) is een Duitse operettefilm uit 1935. Het is een bewerking van de operette uit 1885. Het verhaal werd in diverse landen en in de loop der jaren nog vaak verfilmd.

Augustus 1935; Guten Tag?

Er wordt geschiedenis geschreven, maar Pieter, die er, net als wij nu, middenin zit, heeft daar geen erg in. Zou hij zich hebben gerealiseerd dat de Mae-Westmoppen veel minder lang zijn blijven hangen dan die over Hitler?

Het houdt qua werk niet over deze tijd. Pieter heeft een depressieve periode achter de rug en is niet aan het corresponderen toegekomen, of zoals hij het zelf schrijft, op 13 augustus: 'om eens gezellig voor de schrijfmachine te gaan zitten voor een babbeltje.' Hij heeft wel weer vier artikelen voor de Nieuw Rotterdamsche Courant in de maak, maar er is nog niets echt uit handen gekomen. 'Mijn laatste poging is getiteld "De laatste Kies" Daar ben ik nu gisteravond zoover mee gevorderd, geïntereseerd door het corpus delicti dat voor me op tafel lag, dat ik hoop heb het deze week nog af te krijgen. Maar dan blijft nog de vraag of het geaccepteerd wordt.' 

Ik heb geen idee waar dit over gaat en wat de strekking van het artikel is, maar goed, die moppen dus. Pieter heeft het idee dat er geen nieuwe worden gemaakt, of het komt doordat hij de laatste tijd zo weinig mensen ontmoet. 'Die 1 1/2 scheepskapitien die hier per maand komt binnenwaaien weten niet veel nieuws. Aleen moppen met baarden van meters lang.'

Maar toch kan Pieter met een oude mop een Schotse kapitein nog een reusachtig plezier doen. 

En dan is er een nieuwe Hitlermop in omloop:

'Goering, eenigszins jaloersch geworden op die "Heil Hitler" groet, vroeg hem eens of men niet naar de gewone wijze van saluteering zou terug keeren en weer gewoon "Guten Tag" zou gaan zeggen. "Nein - moet Hitler vastberaden hebben geantwoord - so lang ICH lebe gibt's kein guten Tag mehr.'

Het is wel duidelijk dat het Pieter nog steeds niet voor de wind gaat. Hij loop naar zijn werk, om 15 cent uit te sparen. Het vertier dat hij zich gunt (3 x naar Cineac à 20 cent per keer) valt tegen, want 'het meeste is sport - sport en nog eens sport.' Als Katy naar Den Haag gaat, waar Pieter ook zal zijn in verband met de verjaardag van Pa, dan moet ze maar een lening afsluiten ergens, dan kunnen ze samen naar een heuse film. Het is dan ook logisch dat Pieter blij is met de Indische postwissels.

'Mijn Indische kinderen hierbij duizend bedankjes voor hetgeen ik weer in mijn postbus vond. Het viel weer op een gloeiende steen. Ik heb aan de belasting ontheffing verzocht van het restant dat zij nog krijgen van '33 - '34 en ben benieuwd hoe dat zal afloopen. Personeele belasting heb ik in elk geval te betalen en daar gaan dan ook geregeld elke maand aflossingen heen.'

Deze zaak opwerken is een Hercules-toer. In wijn is zoo enorm veel concurrentie en er wordt zoo ontzaggelijk in geknoeid dat je haast nooit weet met wie je op een reeële basis zaken kunt doen.'

Tot slot een reactie op bericht uit Indië (terwijl Els op Java zit, is Frits lang op tournee):

Croesus, de koning van Lydië (555 voor Christus) werd zo rijk door de opbrengsten uit goudmijnen en het innen van belasting bij zijn onderdanen, dat zijn naam spreekwoordelijk is geworden: zo rijk als Croesus.

Juli 1935; de zomer in Rotterdam

Het lukt maar niet om een lange brief te componeren. De zaken gaan voor, want het is 'poot-an spelen [...] Lukt het om de zaak in het leven te houden, dan leef ik elk geval ook mee.' De accountant is geweest en 'aangezien mijn vriend-baas nog al zenuwachtig uitgevallen is in dergelijke omstandigheden, heb ik hem naar mijn beste geweten geholpen om daar doorheen te komen.' Bovendien verdiept Pieter zich in diverse branches. Er wordt gewerkt aan een reductie van de accijns op alcoholische dranken, omdat deze aanvankelijk was verhoogd, waardoor

'de inkomsten van het rijk met F 15.000.000 in 1 jaar zijn gedaald en nu het publiek er eenmaal afgewend is willen ze probeeren om door accijnsverlaging het verloren terrein weer te herwinnen. Idioot. Ik kan de toestand nog maar steeds niet anders zien dan een langzaam op-de-flesch-gaan.'

'Het arme stemvee is confuus', schrijft Pieter naar aanleiding van de recente verovering van stemmen door de N.S.B. bij de verkiezingen van de Provinciale Staten. Maar op wie je ook stemt, 

'het is allemaal lood om oud ijzer. Iedereen belooft koeien met gouden horens, maar zoodra het er op aankomt te toonen wat men kan, dan gaat het net als in Duitschland, alwaar de misere thans grooter is dan ooit. Ze hebben geen cent om grondstoffen uit het buitenland te koopen en de zoogenaamde goudwaarde van de Mark, die op 'n cent of 58 staat, is in werkelijkheid geen 2 1/2 cent waard.'

Katy is, net nu de zomer in Nederland eindelijk is aangebroken, drie weken op vakantie in Merano. Zij heeft daar intussen 'ook 88 graden in de schaduw. Frisch.' Ze reisde op de heenweg via München en Milaan en zou tijdens die tocht 6 keer overstappen.

Pieter laaft zich aan de zuidelijke zonneschijn in vloeibare vorm, want door Paton wordt het te kort aan loon uitbetaald in door hemzelf geïmporteerde drank. 's Morgens een glaasje port en bij het naar huis gaan een glas sherry. 'Kwaliteit prima. Toch had ik maar liever de F1,50 per dag die deze twee drankjes anders in een restaurant zouden kosten.'

In deze brief, de enige in juli, wordt nog een mop verteld en verder somt Pieter op wie er uit de kennissenkring zijn overleden, naar het buitenland zijn vertrokken of met pensioen zijn gegaan. En dan nog een bericht over het afbranden van het gebouw met het torentje in de Leuvehaven, de opening van Cineac Rotterdam en het museum 'in het nieuwe Museumpark (oude land van Hoboken).' Die nieuwe bios is zo populair dat mensen op straat staan te wachten. Een voorstelling duurt een uur en kost 20 cent. Ook deze Cineac is van de N.R.C. 'Gevestigd in het vroegere "Royal" op de Coolsingel, je weet wel Frits, waar vroeger altijd Watt en 1/2 Watt" gegeven werden.'*

De brief eindigt met '27 poentjes voor Henkie.'

* De brand in de Leuvehaven was in het pakhuis De Twee Leeuwen. 

Ook Cineac Rotterdam vertoonde filmjournaalbeelden en andere korte films in een doorlopende voorstelling van een uur. In 1940 werd de bioscoop noodgedwongen gesloten, maar heropende in 1957 iets verderop aan de Coolsingel, naast de Bijenkorf. Het theater sloot uiteindelijk in 1984.

Watt en Halfwatt was de Nederlandse naam van een Deens komisch duo (Fyrtarnet og Bivognen, met als echte namen: Carl Schenström en Harald Madsen) dat in stomme slapstick films optrad.  Zij waren zeer succesvol; maakten alleen al tussen 1910 en 1920 200 films van 20 minuten. In 1930 maakten ze een geluidsfilm. Twee jaar later zou hun laatste film verschijnen. Omdat ze qua lengte erg van elkaar verschilden, werden ze in Nederland Watt en Halfwatt genoemd. 

Doordat de collectie in het Schielandhuis te groot werd, moest er een nieuw onderkomen komen. Dus startte in 1929 de bouw van een nieuw museum op het gemeentelijke landgoed Dijkzigt. De architect was Adriaan van der Steur. Hier meer info, voor de liefhebber. Inmiddels trekt het nieuwe depotgebouw het meest bekijks.

Het land van Hoboken was vanaf de negentiende eeuw tot 1924 eigendom van de redersfamilie Van Hoboken. In de villa/het woonhuis is nu het Natuurhistorisch Museum gevestigd. Toen de gemeente het lege weidegebied (naast de villa stond er alleen nog een boerderij) in handen kreeg, werd er een stedenbouwkundig plan ontworpen met woningbouw, kantoren (Unilever), musea, een park en scholen.

Juni 1935 (2); zo staan de zaken

We moeten nog even wat meer te weten komen over Paton. Zijn zaak is noodleidend. 

'Nu er zoo weinig schepen meer binnen komen en degenen die er nog komen zich vanwege de hooge guldenstand liefst in Engeland van het noodige voorzien, is er in de shipchandelerij niet veel te doen. De man zit op hooge lasten en de agenturen brengen niet voldoende op to make ends meet.'

Dus zijn Pieter en Kees begonnen om eerst alle honderden kisten maar eens te ordenen en overzicht te scheppen, waarna Pieter de administratie wil aanpakken. Hij heeft zich al eens in de omzet verdiept en dan specifiek wat de agenturen van 'Guinness Stout' betreft. 

'Wat hij vroeger in een jaar verkocht heb ik nu in 2 maanden verkocht, weliswaar met een kleinere winstmarge, maar met kans op een voortdurende steeds grooter wordende omzet.' 

Nu dat bier op orde is gaat Pieter eens kijken naar de wijnagenturen, waarbij hij ook de marge wil verkleinen en de omzet verhogen. 

Dit alles is opgezet nadat Paton het zo somber inzag dat hij de zaak wilde opdoeken en wilde verhuizen naar een boerderijtje in Schotland waar hij groenten wil gaan verbouwen en kippen houden. Dit zet Pieter aan tot actie. Hij schrijft het 'Agricultural Department' aldaar aan en krijgt twee aanbiedingen van boerderijen in Skye. 'Zoek dat maar eens op. De noordpunt van Skye valt ongeveer samen met de zuidpunt van Groenland wat breedtegraad betreft.'

Op kosten van de baas reist Pieter vervolgens voor 8 dagen naar Schotland. Het is een lange tocht. Met de nachtboot vertrekt hij naar Hull om vervolgens door te reizen naar Portree (de hoofdstad van Skye). Hier wordt Pieter van de boot opgehaald door een door hemzelf aangeschreven vrijmetselaar van de loge van die plaats. Hij maakt vervolgens een tweedaagse rondreis 

'over het prachtige vulkanische eiland; bergen van over de 3000 voet, zeer grillig; een rotsachtige kust, vol inhammen, baaien, lochs enz. Veel turf; weinig of geen boomen; vochtig klimaat; niet bijster koud, ook niet 's winters. Boerderijen met goed gebouwde huizen te huur van Gouvernement voor 18 tot 25 Pond per jaar.'

Maar de huizen die Pieter voor Paton bezoekt zijn toch vrij vervallen met slechte toevoer van drinkwater en geen sanitaire voorzieningen en hij merkt ook dat het aan de kust flink kan stormen en in de winter waarschijnlijk toch wel erg lang donker is,'zoodat ik niet bepaald onverdeeld gunstig rapport kon uitbrengen. Die plannen zijn dus voorlopig in de doofpot gegaan.'

Het werk bevalt Pieter goed, omdat het gezellig is en afwisselend, bovendien is hij zo'n beetje eigen baas en Paton vraagt hem veel om raad. Beiden vinden het wel jammer dat er niet meer uit te keren valt. Pieter moet dus nog steeds echt op de centen letten en overweegt dan ook nog verhuizing als het niet lukt om voor zijn huidige plek een lagere huur te bedingen. Daarnaast hoopt hij door het opkrikken van de omzet de inkomsten te kunnen verhogen. En er zijn nog andere plannetjes, maar daarover schrijft Pieter later 

'omdat daaraan weer een ander verhaal van ouderen datum vastzit dat dan eerst in alle bezadigdheid moet worden verteld, aangezien jullie anders het tweede deel niet zouden begrijpen als je het eerste deel van de roman niet hebt gelezen.'

Guinness Stout kwam oorspronkelijk uit Ierland, maar na de Engels-Ierse handelsoorlog in 1932 verhuisde het hoofdkantoor naar Londen. Het is nog steeds de meest verkochte alcoholische drank van Ierland. 

Juni 1935 (1); when the going gets tough

Aanvankelijk zag ik geen belang in het feit dat de vorige brief van Pieter was getypt op de achterzijde van een vel papier met een briefhoofd, maar zie daar....

Helaas lukt dan wel het een en ander voor Pieter - er worden wel artikeltjes geplaatst - maar de uitbetaling laat dan weer op zich wachten. De verkoop van bezittingen verloopt ook maar matig en 'Bij de Bataafsche kreeg ik de proef op de som dat ik te oud was om met succes te kunnen solliciteren'. Hierdoor komt het dat er 'op een gegeven moment nog f 10,- stonden tussen mij en de straat.' Het eten, de was en de werkster krijgt hij al een tijdje 'van bevriende zijde' al vindt hij het maar lastig om deze hulp te aanvaarden. Dus het moment breekt aan waarop Pieter overweegt om alles dan maar voor een laag bedrag van de hand te doen, een fiets aan te schaffen en naar het zuiden te vertrekken.  

Hij is eigenlijk net zo failliet als Duitsland waar hij later nog wat over schrijft, maar er is licht aan het eind van de tunnel.

Pieter ontmoet een oude 'club-kennis' die hem uitnodigt om een glas whisky-soda te komen drinken. Deze Mr. Paton vertelt Pieter dat zijn zaken (hij is 'ships chandler en agent voor diverse buitenlandsche huizen in wijn') slecht gaan en dat hij daardoor zijn knecht in plaats van f 35,- per week nog maar f 28,- kan betalen, waarop deze vent ontevreden is geworden. Nou herinnert Pieter zich dat zijn eigen voormalige knecht bij Keuzenkamp, Kees, zonder werk zit en Pieter zelf ook eigenlijk niets te doen heeft, dus stelt hij twee voor de prijs van een voor: Pieter gaat dan voor Paton werken voor f 18,- en Kees voor f 10,-. Het argument dat de huidige knecht zo goed op de hoogte is van het bedienen van schepen, wuift Pieter weg. 'Ik beweerde dat wat die boerenpummel had kunnen leeren, Kees binnen enkele dagen ook zou kennen en na heel wat heen en weer gepraat is dat er dan van gekomen.'

Pieter schrijft specifiek aan Frits dat het kantoor zich aan de Veerhaven bevindt 'waar al die mooie scheepjes liggen van de Kon. Roei- en Zeilvereeniging.'*

De baan komt net op tijd. Er is dus weer geld voor 'huur, trammetjes, gas, electriciteit, postzegels en diverse kleinigheden.' Maar er zijn nog wat kleine schulden af te betalen 

'zoodat jullie geen flauw idee hebben hoe de f 25,- die me daar eens uit den hemel kwamen vallen, me gelukkig maakten. Het was als regen op een dor land. Het was een oase van herademing in een woestijntje van knagende zorgjes.' 

Al na een paar dagen komt er zelfs een tweede postwissel met nog eens f 25,-. Pieter is er ondersteboven van, 

'nog niet eens zoozeer om het geld, hoe waardevol dat ook voor me is op het oogenblik. Voor iemand die zich al zoo langzamerhand is gaan voorstellen dat hij wel ergens in een achterhoek van de Pyreneen een plekkie kan gaan opzoeken om alleen en vergeten te gaan crepeeren, is de ontdekking dat hij nog kinderen met een hart heeft veel waardevoller dan 'n millioen.'

Maar omdat hij inmiddels werk heeft gevonden, vindt hij het eigenlijk een beetje teveel van het goede, dus stelt hij voor het bedrag terug te brengen tot f 10,-. Dat geld kan hij dan nog wel goed gebruiken, want 

'er zijn plannen in de maak die wellicht niet voor a.s. voorjaar tot rijpheid zullen komen en als jullie me tot dien tijd willen helpen met aanvullen van hetgeen ik nu te veel heb om van dood te gaan en te weinig om van te leven dan ben ik al weer een heele Piet!'

In een volgend schrijven zal hij nog meer over zijn werk uit de doeken doen. Nu alleen nog iets over en aan de dochter.

'En de Katy is weer eens voor de zooveelste maal in de lappenmand. jammer dat je met de Pinksterdagen niet hier was Kaatje. Beterschap hoor. Hou je nog maar een poosje goed tot je kruidenmannetje al je kwaaltjes heeft weggekeken. Maar begin in Godsnaam eerst met geregeld voor de W.C. te zorgen. Dat is bij jou eine alte Geschichte die ewig neu bleibt.'

* In het pand aan de Veerhaven 13 (dat zo te zien tijdens de Tweede Wereldoorlog gespaard is gebleven) zit inmiddels een Frans restaurantje.

De fo

De foto bovenaan, van Pieter aan de Veerhaven is op 15 juli 1935 genomen.

April 1935; na een lange stilte

Na de brief die op 30 januari wordt afgesloten, valt er een gat van twee maanden. Er zijn wel foto's van Henk van deze tussenliggende periode (de oranje badjas is van neef Teun geweest en de nieuwe overall is een cadeau van PaMa).*

Dan is er een handgeschreven brief van Frits, gedateerd op 5 april. Er staat 'Extra' boven en na de aanhef 'Lieve Vader' volgt:

'Een extra velletje om even een ander extra velletje toe te lichten.' 

Dat andere velletje is een postwissel ter waarde van vijfentwintig gulden. 

'Ik hoop dat je deze maandelijksche zendinkjes (want er komen er meer) zult willen aanvaarden in den geest waarin ze gegeven zijn. Wij zijn deze maand uit de korting gekomen en hebben something to spare ("om te spare"). Weliswaar is het niet genoeg om van te leven, verre van dat, maar misschien kan het je in andere opzichten van nut zijn. Het schrijven van deze brief gaat me erg slecht af, want ik ben maar zoo bang dat je het niet in de juiste zin zult opvatten. We hadden al lang het plan maandelijksch iets te sturen en hebben het altijd uitgesteld, ook al omdat het meestal op was eer je eraan dacht. We kregen toen f 200,- in handen. Nu hebben we al een tijdje geen brief gekregen en je laatste brieven hadden soms een tot nu toe onbekende sombere noot. Vandaar de doorgehakte knoop. Ik realiseer me volkomen dat het maar een verdomd schijntje is voor Holland. Een Inlander leeft er royaal van, maar die betaalt f 1,- of f 1,50 huishuur als het niet z'n eigen huis is, en die eet voor een kwartje per dag met z'n vrouw. Heeft bovendien geen kleeren en brandstof noodig. Ik kan nog lang of kort schrijven, het verandert niets aan de bedoeling. Ik hoop dat je het als teeken van goodwill wilt aanvaarden en dat het je van nut zal kunnen zijn. Dè, een stevige filiale hand van Frits.'

Vijf dagen later zal Pieter deze brief nog niet hebben ontvangen, maar er is dan wel weer post van hem (in mijn 'archief' dan). Het is een kort epistal van slechts een velletje en de helft bestaat uit een mop, maar begint dan ook met 'Te schrijven heb ik eigenlijk niets, want er gebeurd niets van persoonlijk interesse en over de rest kunnen jullie de dagbladen lezen.'

Katy heeft geschreven, dus reageert Pieter.

'Ik ben benieuwd hoe de behandeling van dien oogenkijker op je zal werken. Heb je hem nu al eens gevraagd naar het gebruik van die poep-kruiden? Want ik herzeg voor de zooveelste maal: jouw hoofd kwaal is dat je moet S....... en zulks geregeld.' 

Ik neem aan dat hij hier 'schijten' bedoelt.

De familie Deys zit de volgende maand wel erg gespreid.  Els zit dan 'eenige honderden mijlen meer naar het Oosten.' Dit is waarschijnlijk een reis, via Padang, naar Java, waar Els en Henkje op bezoek gaan bij Els' broer Tonnie, diens vrouw Annie en hun zoon Teun. Ze bezoeken dan ook de Burubudur en gaan naar Kopeng. 

* Uit een oude doos komt nog wel dit kleine briefje van begin februari. Kennelijk hadden de ouders van Els het voornemen Adolf op te zoeken.