Mei 1932; brieven schrijven en lezen

Het duurt natuurlijk altijd een tijdje voor de brieven van en naar Indië aankomen. Als een schrijven in 20 dagen aankomt is dat al'niet kwaad'. Dat is wel andere koek vergeleken bij de, laten we zeggen, 2 seconden, die er tegenwoordig wereldwijd mee gemoeid zijn. 

Pieters vaderlijke geweten krijgt 'een opstopper' als Els hem schrijft dat 'Fisje' altijd zo teleurgesteld is als er geen brief van vader is. Dat iemand op bericht van hem zit te wachten, vlijdt hem zo dat hij zich voorneemt de frequentie van schrijven te verhogen. 'Dat ik echter bovendien mijn oudste jongen af en toe teleurstellingen bezorg dat kan eigenlijk niet door de beugel.'

Frits en Els schrijven hun brieven met de hand, waardoor Pieter ook kan zien dat het handschrift van zijn zoon op dat van hemzelf lijkt. En wat streelt dat het ego weer.

'Hieruit volgt dat ik de laatste zal zijn om te zeggen dat Frits geen mooie hand schrijft.'

Els meldt ook nog dat, ondanks het bezit van een typemachine, het schrijven van Adolf bar tegenvalt. 

'We willen hopen dat Esje's aansporing op Adolf dezelfde uitwerking heeft als op de ouwe heer, die oogenblikkelijk naar zijn machine huppelde.'

Naast de vrachtbrieven, is er lucht- of vliegpost en dan zijn er nog 'kabelgrammen', zoals Pieter verstuurt aan Els om haar met haar verjaardag te feliciteren (12.05). Een cadeau heeft Pieter nog niet maar 'Ik was allemachtig blij dat ik er op den dag van je verjaardag aan dacht, Essekind, want ik heb een geheugen voor verjaardagen als een gevilde garnaal.'

En dan zijn er kaartjes over en weer, met name onder de familieleden in Nederland, met korte mededelingen en/of vragen. 

En via de brieven vormen zich de beelden van elkaar. 

'In de visies van oudervreugde, waar Esje zich nog niet al te goed durft inleven, kan ik met jullie meeleven, kinders. Frits zit meer aan de poetische en Esje meer aan de praktische kant. Frits heeft beelden van een troonopvolger - Esje hoopt dat de kleertjes zullen passen. Goed zoo. Dit is een uitstekende sfeer voor de kleine om in te gedijen. Proza en poëzie. Vader en moeder beide vol idealen; twee begaafde menschen ieder naar zijn aard - dat moet een goed resultaat worden. Als nu dat Indische klimaat maar accordeeren wil dan gaat alles goed. Wat zal dat kind een TACT hebben.'

En via de brieven volgen adviezen. Pieter aan Frits bijvoorbeeld:

'Met de zweetdruppels van dynamiet moet je bizonder voorzichtig zijn Frits. Dynamiet is een stopverfachtige samenstelling die uitsluitend ten doel heeft de nitroglycerine minder gevaarlijk in het gebruik en gemakkelijker vervoerbaar te maken. Salpeter, zwavel en kieselguhr als bindmiddel zijn eenige der voornaamste bestanddeelen.

Twee waggons dynamiet, die te veel gezweten hadden, vlogen in 1896 in Johannesburg de lucht, of liever eerst de grond in - en toen er uit. De rails waar de wagens op gestaan hadden leken wel kurkentrekkers. 23 kisten vleesch van menschen, muilezels en honden, in onherkenbare fetzen, hebben we naar de begraafplaats gebracht. So for God sake, be careful my dear fellow. Ik denk dat de pure nitroglycerine uitzweet en dat is verdomd gevaarlijk goedje.'*

Lag deze ramp politiek gevoelig? Het is mogelijk. Over politieke 'intriges' gesproken:

'De geheime stukken en het sturen van spionnen naar vergaderingen herinnerde mij weer levenig aan Kim in the political service of the Indian Government. Je vindt daar zeker wel weer nieuwe dingen in je werk, hè Frits.'**

En al die geschreven, getypte contacten, soms met bijgevoegde kiekjes, boeken en dergelijke, doen Pieter goed.

'Mijn vaderlijk gemoed groeit als kropsla in de manenschijn als ik zoo over mijn kinderen denk. Mijn slordige Frits zet nu de puntjes op de i; de Teetjest die het zoo fijn heeft en zoo goed doet in het W.G., en mijn zoon van 10-jarige H.B.S. die zelfs Duitsche les geeft en zich nu een prachtbaan heeft veroverd waar nog meer perspectief in zit. Het is doodgewoon enorm. Ik heb in dat opzicht ook een gemoed overvloeiende van dankbaarheid en rechtmatigen trots. Wat zou die Poe daarin gegnuifd hebben.'

* Een van de grootste Zuid-Afrikaanse rampen vond in 1896 plaats in Braamfontein. Daar stond een trein met 8 wagons vol dynamiet te wachten om te worden getransporteerd naar de mijnen. Maar omdat de opslagruimtes voor dynamiet al vol waren, werd de trein op een zijspoor in de branden zon 'in de wacht gezet', drieeneenhalve dag lang. Toen hij eindelijk kon worden uitgeruimd, werd 'ie met een locomotief verplaatst of botste deze op de wagons en daarbij explodeerde het geheel en werd een krater geslagen van 60 bij 50 meter in omtrek en 8 meter diep. De knal werd op 200 kilometer afstand gehoord. Drieduizend mensen verloren hun huis. Het is niet precies duidelijk, maar er zijn hierbij waarschijnlijk 70 mensen overleden en 200 gewond geraakt. Het exacte aantal doden is niet bekend, omdat sommigen gewoon in de as verdwenen, bovendien stond het station in een van de armste woonwijken van Johannesburg. De precieze oorzaak van deze ramp is nooit helemaal boven water gekomen, maar er wordt wel melding gemaakt van een omgeving van 'concessies en politieke onderstromen'. 

De president, Kruger, huilde. Hier meer info.

** Pieter refereert hier aan Kim, de roman van Kipling. Waarschijnlijk wel een prachtig boek om eens te lezen. Pieter was in ieder geval een fan en het verhaal klinkt intrigerend.

p.s. de briefkaart uit Londen is zoals te zien, in mei 1911 door Poe aan Frits (in Johannesburg) geschreven. Ze zal dus 'even' op stap zijn geweest in die tijd. Hier opgenomen als voorbeeld van het sturen van berichten.