Maart 1932 vervolg; woorden voor Els, Adolf en Frits

Hoe heeft het leven in Taloe (Talu) eruit gezien? Ik weet het niet precies. Maar het zal er vaak klam en heet zijn geweest. Padang de hoofdplaats, staat bekend als een van de natste steden van Indonesië. 

Een klein tipje van de sluier wordt opgelicht door het antwoord van Pieter op een brief van Els. 

Het sociale leven valt haar zwaar. 

'Ja, kind, ALTIJD visite en dan nog steeds van dezelfde mensen is op den duur zum kotzen.' In zo'n klein dorp is het helaas ook niet mogelijk om net te doen alsof je niet thuis bent. 'opzitten, pootjes geven, conversatie maken, presenteeren' is wat de klok slaat en dan is er geen tijd voor lezen of schrijven. [...] Enfin, zooals je zegt is dit heel wat beter dan de verhouding in Prianan. Houdt dit nog maar een poosje vol met al de takt die jullie eigen is en is Frits eenmaal Controleur dan kan je de omgeving maken zooals je zelf wil.'

Pieter is in zijn nopjes met de aanschaf door Adolf van een typemachine. Hierdoor schrijft de zoon meer en het is ook nog eens zeer leesbaar. 'De fiolen van mijn toorn waren dus spoedig verstopt.' Dat slaat op het feit dat Adolf is ontslagen ' als Mr. blooming Cooper denkt dat je nergens anders terecht kan, wordt het wel langzamerhand tijd er werk van te maken. 

'Als die lui niet zoo intens stom waren zouden ze uit jou veel meer hebben kunnen halen, inplaats van in de veronderstelling te leven dat je niets anders deed dan van hun leeren. SSScheize!'

Pieter komt met goede raad over de werkwijze die Adolf moet hanteren. Hij moet zich storten op het 'op papier gooien' van allerhande types, in plaats van gestyleerd te werk te gaan.

'Wil een Engelsch kantoor zeggen dat je all-round goed bent dan moeten ze bij je kunnen komen en zeggen: Toe Deijs, teeken jij 's effe 'n Chinees, die een paar manden aan een stok over zijn schouders draagt, silhouet op een theeverpakking. Ik noem maar wat. Ik vind je stijf in de scharnieren bij het teekenen uit de vrije hand.'

In het Engels vervolgt hij dat het een lastige klus is, waarbij Adolf zich moet bekwamen in de kunst om beelden op zijn netvlies vast te leggen met de vaardigheid om deze direct te kunnen reproduceren als dat nodig is. 

Adolf heeft een artikel geschreven met een beschrijving van Trafalgar Square. Omdat Pieter daar te goed mee bekend is, kan hij niet beoordelen of het voor een vreemde een goede indruk geeft, maar het is Pieter 'meegevallen.'

Misschien kan een kennis van Pieter diens zoon zo her en der introduceren.

'Don't forget the portraiture.   £ 2.10.- is your price. JE KUNT 't, so don't shirk it.'

(Bijgevoegd plaatje is puur ter illustratie.)

Pieter neemt een bescheiden avondeten en gaat naar de loge, maar is toch nog geen 100%, want als hij tegen middernacht weer thuis komt 'moest toen weer hard loopen om m'n diner uit te laten.'

Op zondag gaat hij samen met Katy naar Pa en Ma in Den Haag.

'We hebben heel gezellig gepraat, ge-koffied, gekoffie-tafeld, getheed, gedineerd en weer getheed.' Voor de zekerheid heeft Pieter wel een Norit geslikt en het blijkt te heersen want ook bij Katy is er sprake van 'wind en overstrooming in de benedenregionen.' Gelukkig valt bij Pieter het diner dit keer goed, al eet hij voor de zekerheid maar weinig van ma's heerlijke kookkunst.

Er breekt een nieuwe week aan en wat lezen we dan:

'Zoo, het is goddank weer Maandag en gaat het werk weer zijn gewone gangetje - als ik alleen maar niet tegen dat pestgezicht van m'n Co. behoefde aan te kijken.' 

Die compagnon die ook door de buikgriep wordt getroffen is dus vrijwel zeker Keuzenkamp.

Pieter dankt zijn zoons voor hun hartelijke en meelevende brieven. Door de luchtpost van Frits herleeft Pieter de week voor het overlijden van Poe. Het valt hem zwaar om en in eenzaamheid en in de oude omgeving te zitten, terwijl Frits en Els elkaar hebben en Katy en Adolf weer in hun werkomgeving zitten.

'Ja Frits, kerel, jij hebt de mooiste herinneringen kunnen bewaren. Onze eenige troost is dat haar heengaan voor haarzelf een absolute verlossing is geweest. Zoo'n werkzame geest moet iedere minuut dat beweging en spraak uitgesloten was een marteling zijn geweest. Lichamelijke pijn heeft moeder gelukkig niet geleden, maar als we er aan denken wat het had kunnen worden, dan kunnen we ook MET moeder dankbaar zijn voor het spoedige einde. Het was een verlossing. En hoe mooi, hoe toepasselijk en troostrijk kwam je aanhaling uit "Die Uhr".* Dank je jongen.'

Het leven moet weer door en Pieter moet niet bij de pakken neerzitten, want het koesteren van verdriet kan wel eens tot 'een ritus worden van self pity'.

'Neen, niet zoo. Kinderen laten we voor haar die we ieder op eigen wijze liefhadden en waardeerden een heilig hokje ergens in ons binnenste plaatsen; laat ze daar in onze herinnerng blijven voortleven en terwijl we van tijd tot tijd in stille overpeinzing en terugblik dat hokje dan eens eerbiediglijk openen, moeten we weer gewoon voort. En behalve dat, ieder oogenblik denk je....moeder dit of dat Haar mooiste moment is in onze herinnering.'

* De aanhaling uit Die Uhr betreft vast een passage (het laatste couplet?) uit het gedicht Die Uhr van Johann Gabriel Seidl (1804-1875).