April 1936 (4); buikgevangenis

Het is weer het begin van de mailbrief 'die altijd een heel stuk werk is'. Er is toch veel tijd mee gemoeid, met dat schrijven. 'Het gaat daarmee precies als met de maaltijden die door de huisvrouw met zorg worden bereid, uren werk kosten en in luttele minuten weer tot het verleden behooren.'

Pieter moet ook nog even vertellen over 'gloeiende maar begrijpelijke flater'.

'Wat b.v. is begrijpelijker dan dat je het woord 'constipacao' zou vertalen met 'constipation'. Aangenomen dat je aan de medicus vertelt op grond van die vertaling dat je sukkelt met 'constipacao', dan weet ik heasch niet wat er ging gebeuren bij het nuttigen van de medicijnen. Misschien liep je dan wel leeg uit je ooren, of zoo iets, want 'constipacao' is hier 'n verkoudheid. Verstopping heet hier 'prisao de ventre' - letterlijk vertaald: buikgevangenis.'

En als je dan zo een tijdje op een nieuwe plek zit, dan ga je dingen missen. Pieter zou wel weer eens een vliegmachine willen zien 'en wat ik ook allemachtig zou vinden is het omdraaien van een radio-knop.'

'Maar als ik begon over ál de dingen die ik wel weer eens zou willen genieten dan had ik nu nog wel eenige bladzijden beschrijvens noodig, waaruit jullie kunnen concludeeren dat jullie op het oogenblik hebt en bezit wat je waarschijnlijk niet voldoende waardeert omdat je het gemis er van niet kent.'

Maar dat is niet de enige filosofische gedachte.

'Aan den andere kant is het volkomen waar dat hoe ouder je wordt, hoe minder wenschen je er op na gaat houden. Het heele menschelijke leven is eigenlijk één aaneenschakeling van stomme wenschen. Niet beseffende hoe goed en vrij van zorgen je bent als je de aanvallige leeftijd van 'n jaar of acht hebt bereikt, denk je: als ik maar eerst 12 ben. Het leerwerk begint dan al moeilijker te worden. En ben je 12 dan hoop je op een versnelling der jaren naar 16 of 18, naar 'n lange broek, 'n sigaar en 'n beetje poe-ha!

Inmiddels sta je allerlei angsten uit voor niet-overgaan. Maar ben je weer eenmaal zoover dan willen je verlangens alweer 'n jaar of vier á zes verder springen, want al ben je dan nog niet eens in staat om je éigen boterham te verdienen, dan begin je er al van te droomen om een ander z'n dochter er bíj in de kost te nemen. Is 't dan weer eenmaal zóóver, dan wil je alweer op de toekomst vooruit loopen om te weten of de ooievaar 'n jongen of 'n meisje zal brengen. En heb je je eenmaal een huis vol zorg bezorgd, dan hoop je weer op de tijd dat ze groot zullen zijn. Ja, en is die tijd eenmaal daar, dan raak je ze allemaal weer op 'n holletje kwijt. Maar daarmee ben je dan ook zoowat aan het einde van je wenschmanie aangeland en treedt men de complentatieve periode in. Je wordt dan al haast als vanzelf je reinste Buddhist. Ik weet althans geen prediking die grooter inhoudswaarde heeft dan het gezegde van de Buddha dat: Happiness is the absence of desire. En wie dat óók wist was Spinoza, die niettegenstaande de meest verleidelijke aanbiedingen eenvoudig z'n brilleglazen bleef slijpen om aan den kost te komen - al kreeg hij meen ik ergens vandaan een geregelde kleine toelage. Maar alle gepreek en alle theorie in beschouwende levenswijsheid zonder éérst zélf het hele weggetje te hebben afgetippeld. 'n Mensch wil nu eenmaal geen tweede hands ervaring. Zélf zien, zélf doen, zélf dom wezen - dát is de weg naar de persoonlijke wijsheid. En kén je je lesje eenmaal, dan ben je gewoonlijk te oud om er gebruik van te maken - óf, ziet het nuttelooze er van in óm er nog gebruik van te gaan maken. Want dan lig je over een kort poosje tóch onder de groene cypressen.

Nu ik niemand heb om tegen te praten moet ik zoo af en toe eventjes hardop denken. 't Is jammer dat jullie daarvan het slachtoffer bent.'