Vervolg 1938; na einde doorslagen

Bij gebrek aan brieven, kan ik wat 1938 betreft alleen maar gissen wat er met de familie is gebeurd en vaar ik op de diverse officiële documenten die ik heb. 

Over varen gesproken:

Zo te zien aan diens paspoort, stapt Pieter op 27 oktober (1938) op de boot vanuit Portugal naar Nederland.* Daar wordt een stempel in het document gedrukt in Amsterdam op de verjaardag van zijn kleinzoon, 5 november. Tien dagen later krijgt hij in Rotterdam een voorlopige verblijfsvergunning; hij zal het land niet meer voor langere tijd verlaten. 

Rond die tijd is de familie uit Manindjau ook onder weg. Als vader op 14 november in zijn nieuwe pak in Lissabon op de kade had gestaan, was hij echter nog te vroeg geweest. Frits, vrouw en kinderen, komen op 30 november in Colombo aan en worden vervolgens op 21 december ingeschreven in het bevolkingsregister van Den Haag. Dat is het begin van het verlof dat op 15 september 1939 weer een stempel in Colombo oplevert: de terugreis. Het verlof zou 9 maanden duren, maar een briefje van een arts laat ons weten dat er een uitstel van 3 maanden is toegewezen in verband met Frits' gezondheid. Of dit gefabriceerd is, of inderdaad te maken had met een zwakke gezondheid, weet ik niet.

Katy begint intussen vaste voet aan de grond te krijgen in stinkend en verarmd Dublin.  Ze gaat nog wel even naar Londen, in 1939 en misschien is dat wel om haar broer of broers (!) te ontmoeten, want Frits is op 22 april bij het immigratiekantoor in Harwich. Met Els? Ik weet het niet. Katy gaat namelijk in april ook nog door naar Den Haag, maar is in mei weer op honk. Ze zal pas in 1949 helemaal uit Dublin vertrekken. In de tussentijd gebeurt er veel, zowel in de hele wereld als bij de Deyzen. 

Wat het verlof betreft heeft Henk, mijn vader, ooit opgeschreven wat hij zich ervan herinnert. 

'Wij zijn denk ik in 1938 met de boot naar Nederland gevaren. Dat duurde bijna een maand, men vertrok uit Atjeh en de boot ging dan via het Suez-kanaal en kwam ook in Port Saïd, een bekende aanloophaven voor Indië-gangers. Hier traden traditiegetrouw goochelaars op, en er waren honderden mannen en jongelui, die naar van boord gegooide kwartjes doken, en iedere keer trots aan de gooiers toonden, wat ze uit het water hadden opgevangen. Daarna ging men naar Genua of Marseille. Van daar uit nam men de trein naar Nederland. Wij logeerden in Den Haag (natuurlijk, het was echt een Indië-plaats) aan de Statenlaan in een pension bij een mevrouw Van der Meulen. Hier hebben we ook nog een filmpje van. Onze baboe (kindermeid) Inem was mee. Ik herinner me een bezoek van de oud-handenarbeid (Sloïd) leraar van mijn moeder, ene Van As, een beer van een vent. We zijn met een auto over de Afsluitdijk geweest, hebben (het oude) Schiphol bezocht, mijn grootvader (vaders vader) hebben we nog gezien bij de pier van Scheveningen (dit weet ik alleen maar van foto's) maar meer herinner ik mij niet meer.*

De terugreis naar Indië via Marseille herinner ik me nog vaag. Het moet eind 1939 geweest zijn, en ik weet nog dat er toen reeds sprake was van een oorlogsdreiging. Ik zie nog 's avonds taxi's rijden (Parijs of Marseille) met geblindeerde koplampen. In de trein moesten we bij donker absoluut de ramen blinderen. Achteraf is gebleken, dat ons schip het laatste schip is geweest, dat toestemming heeft gekregen om door het Suez-kanaal te mogen varen.'

* De stempel in het paspoort van Pieter is moeilijk te ontcijferen, maar hij lijkt erop, en is goed mogelijk, dat hij aan boord stapte van het schip de Oriskany, een fruitboot die Londen als thuishaven had. Lees hier maar weer eens over een in de oorlog getorpedeerd stalen schoonheid.

** Wat het contact met opa Pieter betreft, werpt een brief enig licht op de zaak. Lees later maar hierover.