Na het uitroepen van de onafhankelijkheid (1880), werd de NZAV opgericht (in 1881).* Dit was de Nederlandche Zuid-Afrikaansche Vereeniging met als belangrijkste doel: propaganda. Dat wil zeggen het promoten van de banden tussen Zuid-Afrika en Nederland met name op het gebied van onderwijs, letterkunde en wetenschap.
Omdat Nederland neutraal was, werd er geen openlijke steun voor de Boeren geuit, maar die was er door de eerder genoemde stamverwantschap wel. Bovendien werden in Nederland nog altijd mensen aangespoord om zich in Zuid-Afrika te vestigen. Dit kwam mede doordat er veel slechte berichten werden verspreid (door de Engelsen) waarin de Boeren werden afgeschilderd als ongeletterd. Dit maakte ze kwetsbaar en zou door Nederlandse invloed kunnen worden veranderd. Immigranten werden wel gewaarschuwd; mochten ze naar de Transvaal willen afreizen, dan was het belangrijk dat ze religieus waren (Calvinistisch), niet dronken, niet vloekten en ook niet arrogant waren, maar respectvol. Alleen zij konden 'bijdragen aan het welzijn van het Hollandse ras'.
Maar hoe verliep het contact tussen Nederland en Zuid-Afrika?
De pers zag er toen heel anders uit dan nu.
In Nederland kwam de informatie over de Boeren aanvankelijk vooral uit boeken, waaronder kinderboeken, maar ook uit lezingen met patriotistische liederen, lichtbeelden en reisverhalen. Natuurlijk was er dan aandacht voor de sensationele aspecten, zoals naakte Zulumeisjes. Poëzie was ook belangrijk en daarnaast heldenverhalen, vooal over de Grote trek.
De Engelsen hadden bij de informatie-uitwisseling een enorme voorsprong op de Nederlanders, omdat zij een onderzees telegramsysteem hadden (zo'n beetje wereldwijd). De Nederlandse pers was nog niet heel erg professioneel en was afhankelijk van buitenlandse persbureaus of individuele, persoonlijke berichten (brieven aan familie bijvoorbeeld).
Diverse publicaties door Afrikaanse nationalisten werden in Nederland becommentarieerd. Dat kwam mede doordat deze bronnen in Nederland beschikbaar waren! Er werden in Zuid-Afrika gepubliceerde bladen naar Nederland verstuurd, waaronder Ons Land (!) en Di Patriot. In 1881 had De Standaard een speciale Transvaalsche editie. Ons Land, uitgegeven in Kaapstad, berichtte vanuit het Boerenperspectief en sprak de Britse berichtgeving vaak tegen. Het was daarom in Nederland een belangrijke informatiebron, tot de Britse overname, waarop censuur en een verbod volgden.
Bij het uitbreken van de Boerenoorlog wonnen de Engelsen snel terrein en werd de Nederlandse communicatie gecensureerd. De telegrammen die naar de Boeren werden verzonden verliepen allemaal over de Engelse lijnen. Toen de spoorlijn naar Delagoa Bay werd ingenomen, werd de post die hiermee werd verstuurd ook gecontroleerd. De Engelsen hadden bij aanvang van het conflict 200 journalisten in Zuid-Afrika, maar dat aantal zou in de loop van de strijd wel minder worden.
Het Engelse leger begon tijdens het conflict met het deporteren van mensen die niet in Zuid-Afrika waren geboren en een bedreiging voor de bezetters konden vormen. Velen van hen waren pro-Boeren. Er waren ook veel vluchtelingen, die vervolgens vanuit het buitenland propaganda maakten voor de Boeren. Overigens waren vluchtelingen in Nederland niet echt welkom, maar ze waren er wel, zouden de regering om compensatie vragen en deze ook krijgen. Velen verkastten bij de bezetting van Pretoria op 5 juni 1900. Na die bezetting werd ook de Transvaalse krant de Volksstem verboden. Om toch zoveel mogelijk informatie te vergaren, werden in Nederland oproepen gedaan om alle gegevens (dus ook uit familieberichten) door te sturen naar de pers.
In Nederland werden vluchtelingen onder andere opgevangen in het Afrikaner Tehuis op de Nieuwe Herengracht in Amsterdam. Deze opvang werd geregeld door het Christelijke Nationale Boeren Comité en bood permanent onderdak aan 70 mensen, voornamelijk uit de Kaapkolonie. Ze moesten er twee keer per dag uit de Bijbel lezen en er was een avondklok.
Omdat de kampen met vluchtelingen in Mozambique erbarmelijk waren, werden velen getransporteerd naar Portugal. De Boerenelite, verspreid over dit land, maar ook in Duitsland, Nederland en Frankrijk, ging lezingen geven en mede daardoor verwesterde deze.
Na de overwinning door de Britten werden de Engelse kranten in Zuid-Afrika overgenomen door Britse journalisten die propaganda maakten voor het nieuwe regime. Het bekendste voorbeeld hiervan is The Friend uitgegeven in Bloemfontein. Kipling zou hier een tijdje voor schrijven en ook Conan Doyle.** Voor sommigen journalisten had het maken van deze propaganda grote gevolgen voor hun carrière.
Dus....Ons Land, uitgegeven in Kaapstad, was het blad waar Pieter op doelt (zie vorig blog) en een door mij gesuggereerd vertrek uit Nederland in 1919 is niet aan de orde. En kennelijk had hij aan het begin van de 20ste eeuw al journalistieke ambities; of had hij al aan de perswereld geroken? Pieters favoriete schrijver, Rudyard Kipling, heeft ook in Zuid-Afrika gezeten en geschreven, maar hij was een voorstander van het Engelse imperialisme, dus eigenlijk is de bewondering van Pieter enigszins verrassend - Ons Land was immers pro-Boer, dus dat zou je ook van de potentiële verslaggever kunnen verwachten. En zou het zo kunnen zijn dat hij (Pieter) aan het begin van de twintigste eeuw ook als vluchteling uit Zuid-Afrika vertrekt of wordt gedeporteeerd? Ik lees nog even verder in mijn bron en kom er vast op terug.
* Lees hier meer over de NZAV.
** Hier meer over Kipling in Zuid-Afrika. In 'mijn dissertatie staat vermeld dat hij enkele maanden voor The Friends schreef, maar hier is prake van slechts 2 weken.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten